ÇİN
Gezi
notlarından (Haziran 2018)
“En uzak
mesafe
Ne
Afrika’dır, ne Çin, Hindistan
Ne
seyyareler, ne de yıldızlar
Geceleri
ışıldayan
En uzak
mesafe
İki kafa arasındaki
mesafedir
Birbirini
anlamayan.”
Gerçekten de
dediği gibi şairin, Çin hiç de öyle uzak değil, yıllardır bizde bıraktığı uzak
ülke intibakı gibi. İstanbul’dan dokuz, on saatte Çinin kalbi Pekin’desiniz.
21. yüzyıla
kadar önemli bir değişine uğramaksızın kararlı bir şekilde varlığını sürdüren
düşünce ve inanç sistemlerini gözden geçirmekten insan kendini alamıyor.
İ.Ö.’ler den gelen öğretilerden Konfüçyüsçü lük asil ve soylulara yönelik.
“Hükümdar hükümdar olmalı, kul kul”, “soylu insanlar rüzgar, sıradan insanlar
otlara benzer, rüzgar estiğinde otlar savrulur” benzeri ifadeler ona ait.
Tutucu, ama yumuşakça dile getirdiği görüşleri Çin düşüncesine damgasını vurmuş.
Mütevazi, erdemli, kendi kaderini belirleme ilkelerini de öğütlediklerinden.
İnsanı duygu
dünyasının derinliklerine girememiş daha basit bir yaşamı öğütleyen Taoizm
sağlık, doğaya dönük güçlere önem verdi. Hindistan’daki kast rejiminde kaçıp,
doğuda yaygınlaşan Budizm ise; acıların temel kaynağını bencillikte bulup,
nefsi kirletmemeye yönelik ahlak öğretileriyle farklı formlarda buralarda esip
durmakta. Derin Budist öğretisinin bir söylemi de söyle, “eskiden başkalarını
değiştirmeye çalışıyordum, şimdilerde akıllandım. Kendimi değiştirmeye
çalışıyorum.”
Çok
öncelerden duyup okuduklarımıza göre, Çin’in böylesi bir köklü medeniyet ve
yapısal güce sahip olması, üzerinde oturduğu toprağı hiçbir dönemde terk
etmemeleri, her zaman aynı topraklarda yaşamalarına bağlanıyor. Onu korumak
içinde inşa ettikleri Çin Seddi de bunun bir göstergesi olsa gerek.
Hanedanlıklardan komünist/sosyal bir yönetime
yüzlerce Çinli arasında en etkili olan üçlüyü mahalli rehberleri şöyle
sıraladı. Qin (Çin birliğini kuran, Çin Seddinin inşasını başlatan imparator),
Mao Zedong (ünlü komünist lider), Deng Şiaoping (çağımızdaki reformları
başlatan lider).
Zorlu
alfabesine karşın yazılı kaynakları çok zengin. Türk soyunun Orta Asya’daki
tarihlerini de Çin yazmalarına borçluyuz.
Türkiye’nin
12 katı toprağa sahip. 42000 km sınırı, Türkiye toprağı kadar çölü (Gobi, Taklamakan
vd.), okyanusta 20000 km sahili, Yang tzu (6300 km. ile dünyanın üçüncü büyük
nehri), Sarı nehir, Mekong gibi akarsuları olan devasa bir ülke. Güney
doğusunda Himalaya yükseltiler ve Tibet, Doğu Türkistan Kaşgar bölgesi,
okyanusa doğru düz verimli ovalar da eklememiz gerekiyor.
Nüfusu şimdilerde 1.4 milyar.
Çin bayrağı;
kırmızı zemin üzerine sol üst köşede sarı renkte bir büyük, dörtte küçük
yıldızdan oluşur. Büyük yıldız Çin komünist partisini, küçük yıldızlar da
asker, öğrenci, köylü ve işçileri temsil ediyor.
Ekonomik
olarak ABD ile yarışan bir güç. Yeniden yapılanma, kentlerin yenilenmesi,
barınma konutları var hızıyla devam etmekte.
Ülkede Unesco
miras listesine girmiş onlarca yer var.
Çin Seddi bunların başında, uzaydan görüldüğü bir şehir efsanesi. Yapısı
ayakta kalan kısmı 8000 km. Bazı bölgelerde iki üç sıra. Toplamının 21000 km ye
ulaştığı söylenegelmekte. Yapımında 1.5 milyon insan çalışmış. Çok ölen olmuş.
Ölenlere yakılan ağıtlar bizim Yemen türküsü gibi çok yaygın. Pekindeki ünlü
Yasak Şehir, Terra Cota pişmiş toprak
yer altı askerleri, imparatorluk zamanından gelen bahçeler ve diğerleri.
Ortası dönerli
yuvarlak masalarda yemek yeme düzeni çok yaygın. Yiyecek dolu kaplar ortadaki
döner tablaya konuyor, isteyen tablayı önüne doğru döndürerek yiyeceklerden
istediğince alıyor. Pekin ördeği de şöhretine yaraşır lezzette.
Çay ikram
seremonileri de ayrı bir tat. Envaı çeşit çay sunumu mitolojik hikayeleri
eşliğine tattırılıyor. Lychea çayının öyküsü çok ilginç; oğlunun karısına aşık
olan imparator sevgilisi için her gün taze meyveyi getirtmek için uzak
mesafelerden atlar koşturturmuş.
Feng Shui
bir uzak doğu/Çin uygulaması. Huzur getiren yerleştirme sanatı. Gereksiz
eşyadan arınmayı, eve girişin davetkar olması gerektiğini, mekana uygun farklı
renkleri bir arada kullanmayı, yatak odasında tv, saat bulundurmamayı, yemek
masasını yanında bereketi arttırması için ayna bulundurmayı, klozet kapağının
kapalı bulundurulmasını vd. önermekte.
Çin dünyada
geçmiş yıllarda olduğu gibi şimdilerde de en çok sözü edilen ülkelerinden biri.
Görünene göre önemi ve cazibesi giderek de artacak.
Emin M. Çizmeci (5 Temmuz 2018)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder